-
1 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
2 эч
сущ.1) вну́тренности, нутро́ прост. || нутряно́йхайванның эче — вну́тренности живо́тного
бөтен эчем авырта — боли́т всё нутро́
балыкның эчен чистарту — чи́стить вну́тренности ры́бы
эч мае — нутряно́й жир; сма́лец
2) вну́тренность, вну́тренняя часть ( вообще) || вну́треннийбүлмә эче — вну́тренняя часть ко́мнаты
кавынның эчен алу — убра́ть вну́тренность ды́ни
тәрәзәнең эч ягы — вну́тренняя часть окна́
3) вну́тренняя сторона́ оде́жды, подкла́дкасм. тж. эчлекбүрекнең эче — подкла́дка ша́пки
4) живо́т; брю́хо прост.; см. тж. корсакэчне сылау — масси́ровать живо́т
эч авыртуы — бо́ли в желу́дке
эч күбү — взду́тие живота́
5) кул. начи́нка, фаршбәлеш эче — начи́нка пирога́
6) в знач. нареч. эчендә в гу́щехалык эчендә булу — быть в гу́ще наро́да
шаулы вакыйгалар эчендә — в гу́ще (водоворо́те) бу́рных собы́тий
7) в знач. нареч. эчкә внутрь, вглубьэчкә керү — войти́ внутрь
эчкә хәрәкәт итү — продвига́ться вглубь
8) перен. душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйшатлыгы эченә сыймый — душа́ полна́ ра́дости
эчтә моң һәм сагыш — в се́рдце грусть и тоска́
эч серләре — серде́чные та́йны
9) в знач. послелога в местно-вр. п. эчендәа) в, то, внутри́мәгарә эчендә — в пеще́ре
б) в, при ( каких условиях)кыен шартлар эчендә — в тяжёлых усло́виях
в) в, ме́жду, среди́коллектив эчендә — в коллекти́ве, среди́ коллекти́ва
алар эчендә — среди́ них, ме́жду ни́ми
куаклар эчендә — в куста́х, среди́ кусто́в, ме́жду куста́ми
10) в знач. послелога в исх. п. эченнәна) из, изнутри́су эченнән чыгару — вы́тащить из воды́
бүлмә эченнән — из (изнутри́) ко́мнаты
халык эченнән чыккан — вы́ходец из наро́да
б) поурман эченнән бару — идти́ ле́сом (по ле́су)
траншея эченнән йөгерү — бежа́ть по транше́е
в) подпальто эченнән кию — наде́ть под пальто́
г) че́рез, сквозьсамолёт болытлар эченнән оча — самолёт лети́т сквозь (че́рез) облака́
11) в знач. послелога направит. п. эченә в, внутрьпортфель эченә салу — положи́ть в портфе́ль
музей эченә керү — войти́ в музе́й
тема эченә керү — войти́ в те́му
•- эч кату- эч китү
- эч бару
- эч мае
- эч төшү
- эченә алу
- эченә сеңдерү
- эчкә бату
- эчкә сулау••эч бора (эчне борып ала) — живо́т скрути́ло
эч бушату — вы́говориться, отвести́ ду́шу; излива́ть/изли́ть ду́шу
эч бушау (эч бушану) — отлегло́ от се́рдца
эч катып көлү (эч катканчы көлү) — захлёбываться (ката́ться) от сме́ха, смея́ться до ко́лик
эч өзгеч — см. йөрәк өзгеч
эч пошканнан — от не́чего де́лать, от ску́ки
эч сызлану — см. эч пошу
эч уу — сожале́ть, доса́довать
эченә май булып төшү (эченә май булып яту) — прийти́сь по нутру́ (по душе́)
эченә тию — заде́ть за живо́е
эченә тияр (эчең тишелер) — жи́рно бу́дет
эченнән елау — пережива́ть мо́лча (скры́тно)
эченнән энә үтәрлек — прост. то́щий как спи́чка
эчкә йому — утаи́ть, держа́ть в себе́
эчкә җылы керү — отлегло́ от се́рдца
эчкә корт керү — вселя́ться/всели́ться, закра́дываться, запада́ть в ду́шу (о подозрении, сомнении)
эчкә пошаман керү — сомнева́ться, трево́житься, ко́шки скребу́т на се́рдце (на душе́) ( у кого)
эчкә салып кую (эчкә җыю) — скрыва́ть в душе́
эчкә сыймау — переполня́ться (чем, о сердце)
эчне тырный (эчне тырнап тора) — скребёт на душе́ (на се́рдце)
эчтә бүре асрау — име́ть зуб ( на кого)
эчтә төен калу (эчтә төен яту) — ка́мень на душе́
эчтән беркетү (эчтән беркетеп кую) — реши́ть про себя́
эчтән йомылу — затаи́ться в себе́; замкну́ться в себе́
эчтән сукрану — глухо́й ро́пот
эчтән сызу — см. эчтән яну
- эч эчкә ябышуэчтән тыну (эчтән тынып калу) — замолча́ть, затаи́ться (не подава́ть ви́ду)
- эч пошу
- эченә керү
- эчкә салкын йөгерү
- эчтә бүре улау
- эчтә мәче кычкыру
- эчтә мәчеләр кычкыру
- эчтән яну